Als u erfgenaam bent, moet u beslissen wat u doet met de nalatenschap. U heeft de keuze uit drie opties:
- de nalatenschap zuiver aanvaarden
- de nalatenschap beneficiair aanvaarden
- de nalatenschap verwerpen
U kunt hier meer lezen over het aanvaarden of verwerpen van de nalatenschap. Hieronder wordt ingegaan op enkele uitspraken waarin het aanvaarden of verwerpen van de erfenis een rol speelt.
Zuiver aanvaarden door het betalen van een klein geldbedrag
U kunt de nalatenschap zuiver aanvaarden door het afleggen van een verklaring. In de wet staat dat deze verklaring moet worden afgelegd bij de griffie van de rechtbank. Soms kan een zuivere aanvaarding worden afgeleid uit gedragingen van de erfgenaam. In de wet staat dat een erfgenaam de nalatenschap zuiver aanvaardt, wanneer deze erfgenaam zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam gedraagt doordat hij overeenkomsten aangaat m.b.t. de vervreemding of bezwaring van goederen van de nalatenschap of deze goederen op andere wijze aan het verhaal van schuldeisers onttrekt. Het gaat dan om gedragingen die ondubbelzinnig en zonder voorbehoud zijn gedaan. Dat betreft beschikkingshandelingen; handelingen waarbij de erfgenaam als heer en meester over de goederen van de nalatenschap beschikt. Daden van beheer hebben daarentegen geen zuivere aanvaarding tot gevolg. Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden was van oordeel dat een erfgenaam die twee kleine geldbedragen had betaald, namelijk € 127,05 en € 290,40, zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud heeft gedragen als een erfgenaam die zuiver heeft aanvaard. Inmiddels was geruime tijd verstreken sinds het overlijden van de moeder en de betalingen waren geen daden die noodgedwongen snel moesten worden verricht. Het hof vindt het relevant dat de erfgenaam vanaf een bepaald moment wist dat de erfgenaam de keuze had om te aanvaarden of te verwerpen en zij bijstand had van een erfrechtjurist. De betalingen van de geldbedragen heeft de erfgenaam verricht nadat zij bijstand had gekregen van deze jurist. Het hof oordeelt verder dat het in dit geval niet om de eigen intentie van de erfgenaam gaat, maar om de aan zijn gedraging toe te kennen betekenis. Door deze bedragen te betalen, heeft de erfgenaam gelden aan het verhaal van schuldeisers onttrokken. Daarmee is de nalatenschap zuiver aanvaard. Het gevolg is dat deze erfgenaam met zijn eigen vermogen aansprakelijk is voor schulden van de overledene. Klik hier om het gehele arrest te lezen.
Beneficiair aanvaarden na het ontdekken van een schuld
Het komt voor dat een erfgenaam denkt dat de overledene geen schulden had. De nalatenschap wordt dan vaak zuiver aanvaard. Soms blijkt later dat de overledene toch een schuld had. Het uitgangspunt is dat de eenmaal gemaakte keuze, dus bijvoorbeeld de keuze om zuiver te aanvaarden, onherroepelijk is en dus niet meer kan worden teruggedraaid. Als sprake is van een onverwachte schuld in een nalatenschap, dan kan de erfgenaam de kantonrechter verzoeken om de zuivere aanvaarding alsnog om te zetten in een beneficiaire aanvaarding. Dat verzoek moet binnen drie maanden na het ontdekken van de schuld worden ingediend. De vraag of sprake is van een onverwachte schuld moet beoordeeld worden naar het moment dat de erfgenaam de nalatenschap zuiver aanvaardde. Vervolgens dient de vraag beantwoord te worden of de erfgenaam de schuld behoorde te kennen. De kantonrechter van de rechtbank Den Haag besloot in zijn beschikking van 15 juni 2022 dat een erfgenaam er niet op bedacht hoefde te zijn dat nog een hypotheekschuld open zou staan. De erflater woonde namelijk in een huurwoning. Klik hier om de beschikking van de kantonrechter te lezen.
Erfenis verwerpen
Waarom zou je een erfenis verwerpen? Dat kan handig zijn als de schulden van de nalatenschap de baten overtreffen, oftewel bij een negatieve nalatenschap. Volwassen personen kunnen een nalatenschap (beneficiair) aanvaarden of verwerpen en de wet kent geen termijn waarbinnen een erfgenaam deze keuze moet maken. Het gevolg van het zuiver aanvaarden van de nalatenschap is dat de erfgenaam met zijn eigen vermogen aansprakelijk is voor schulden van de overledene en voor sommige schulden van de nalatenschap. De wetgever biedt daarom minderjarige kinderen bescherming als het gaat om zuiver aanvaarden. Het is immers niet wenselijk als een minderjarig kind met zijn eigen vermogen aansprakelijk is voor allerlei schulden. Zuivere aanvaarding van een nalatenschap door minderjarige kinderen is niet mogelijk. De wetgever biedt wettelijke vertegenwoordigers, bijvoorbeeld de ouders van het kind, bovendien de mogelijkheid om na machtiging van de kantonrechter een aan zijn of minderjarig kind toekomende nalatenschap te verwerpen. Een verklaring van verwerping moet worden afgelegd binnen drie maanden vanaf het tijdstip waarop de nalatenschap, of een aandeel daarin, de erfgenaam toekomt. Als deze termijn is verlopen, dan geldt de nalatenschap als door de erfgenaam beneficiair aanvaard. In het geval een wettelijke vertegenwoordiger niet op de hoogte is van deze termijn, leidt dat ertoe dat het minderjarige kind de nalatenschap, dan wel het aandeel daarin, van rechtswege beneficiair heeft aanvaard.
In een procedure bij de kantonrechter van de rechtbank Limburg werd het verzoek om een erfenis namens minderjarige kinderen te mogen verwerpen te laat (dus meer dan drie maanden na het overlijden) ingediend. Normaal gesproken betekent dit dus dat de nalatenschap als door de erfgenaam beneficiair is aanvaard. Toch wordt de verzochte machtiging verleend. Voor dit oordeel is het volgende redengevend. Als de nalatenschap als beneficiair aanvaard geldt, moet de wettelijk vertegenwoordiger van het kind de nalatenschap vereffenen (beneficiaire aanvaarding heeft altijd tot gevolgd dat de nalatenschap vereffend moet worden). Dit terwijl in dit geval voldoende is onderbouwd dat deze nalatenschap negatief was (hoewel de beschikking ook meldt dat de vertegenwoordiger geen zicht heeft op de omvang en samenstelling van de nalatenschap). Ook staat vast dat de vertegenwoordiger veel kosten zal moeten maken en dat zij mogelijk wordt geconfronteerd met een aansprakelijkstelling door schuldeisers van de nalatenschap (zie art. 4:184 lid 2 sub d BW). Verder had de wettelijk vertegenwoordiger van de kinderen er niet op bedacht hoeven zijn dat de kinderen erfgenaam waren, omdat de overledene ook een echtgenoot naliet (hoewel zonder testament de echtgenoot en kinderen altijd beiden erfgenaam zijn). Verder neemt de kantonrechter in ogenschouw dat de familierechter eerder heeft geoordeeld dat erflater (toen hij nog leefde) vanwege de grote omvang van zijn schulden geen draagkracht had om kinderalimentatie ten behoeve van de kinderen te voldoen.
De kantonrechter heeft in de parlementaire geschiedenis bij artikel 4:193 BW geen aanknopingspunt gevonden om te veronderstellen dat de wetgever rekening ermee heeft gehouden dat een situatie zoals deze zich zou kunnen voordoen. Integendeel, het lijkt erop dat de wetgever geen rekening heeft gehouden dat beneficiaire aanvaarding van rechtswege deze gevolgen kan hebben. De kantonrechter is daarom van oordeel dat onverkorte toepassing van de hiervoor genoemde “drie maanden termijn” in dit specifieke geval tot een resultaat leidt dat in strijd is met bedoeling van de wetgever en de rechtsbescherming die de wetgever minderjarigen met artikel 4:193 BW heeft willen bieden. De kantonrechter acht die gevolgen maatschappelijk onaanvaardbaar. Uit het oogpunt van rechtsbescherming wordt de verzochte machtiging dan ook alsnog verleend en mag de nalatenschap dus alsnog verworpen worden. Klik hier om de beschikking van de kantonrechter te lezen.
